ชนิดของข้าวสาร จริงๆ แล้วประเภท หรือ ชนิดของข้าวสาร หากแบ่งแยกชนิดอย่างเป็นทางการโดยอ้างอิงจากมูลนิธิข้าวไทย สามารถแบ่งชนิดของข้าวได้ คือ แบ่งตามประเภทของเนื้อแข็งในข้าว (ข้าวเจ้าข้าวเหนียว) แบ่งตามสภาพพื้นที่เพาะปลูก แบ่งตามอายุการเก็บเกี่ยว แบ่งตามความไวต่อช่วงแสง แบ่งตามรูปร่างของเม็ดข้าว แบ่งตามฤดูเพาะปลูกข้าว (นาปี หรือ นาปรัง) แต่ในที่นี้จะขอแบ่งเพื่อความเข้าใจง่ายๆซึ่งสามารถแบ่งชนิดของข้าวออกเป็น 4ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่ ข้าวหอมมะลิ ข้าวขาว ข้าวเหนียว และข้าวเพื่อสุขภาพ
ข้าวหอมมะลิ มีถิ่นกำเนิดในไทย มีลักษณะกลิ่นหอมคล้ายใบเตย พันธุ์ที่นิยมปลูกและบริโภคกันอย่างแพร่หลายคือพันธุ์ขาวดอกมะลิ 105 และ พันธุ์ กข.15 แต่ ในปัจจุบันจะมีข้าวอีกชนิดที่คนทั่วไปเรียกว่าข้าวหอมปทุมธานี ข้าวหอมปทุมธานีจะมีความหอมคล้ายข้าวหอมมะลิแต่ไม่ใช่ข้าวหอมมะลิ ซึ่งที่ขายตามท้องตลาดจะมีราคาต่ำกว่าข้าวหอมมะลิแท้ ปัจจุบันทางรัฐบาลส่งเสริมให้ชาวนา เน้นการปลูกข้าวพันธุ์ปทุมธานีมากกว่า เพราะข้าวพันธุ์ปทุมธานีให้ผลผลิตสูงกว่าข้าวหอมมะลิ 105 และสามารถปลูกได้หลายครั้งต่อปี
ข้าวเหนียว พื้นที่ ปลูกข้าวเหนียวพันธุ์ดีส่วนใหญ่ของประเทศไทยอยู่ที่ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ โดยพันธุ์ข้าวเหนียวที่นิยมปลูกกันอย่างแพร่หลาย คือ พันธุ์ กข. 6 นอกเหนือจากนี้แล้วก็ยังมีพันธุ์ กข.10 ที่นิยมปลูก แต่ราคาที่ขายจะต่ำกว่าพันธุ์ กข.6 เพราะความสวย และความหอม ความอร่อยต่างกัน
ข้าวขาว ข้าว ขาวที่ปลูกกันอยู่โดยทั่วไปมีหลายพันธุ์ เช่น ข้าวเสาไห้สระบุรี ข้าวกอเดียว ข้าวเหลืองอ่อน ข้าวเหลืองประทิว ฯลฯ โดยส่วนใหญ่แล้วคนทั่วไปมักเข้าใจผิดว่าข้าวขาวคือข้าวเสาไห้ จริงๆแล้วข้าวเสาไห้ก็คือข้าวชนิดหนึ่งของข้าวขาวนั่นเอง
ข้าวเพื่อสุขภาพ ตัวอย่าง ของข้าวชนิดนี้ก็เช่น ข้าวกล้อง ข้าวหอมมะลิแดง ข้าวสีนิล ข้าวมันปู ซึ่งข้าวพวกนี้จะเป็นข้าวที่ยังไม่ได้ผ่านการขัดสี ข้าวที่ได้จึงยังคงคุณค่าของวิตามินและกากไยไว้สูง ซึ่งปัจจุบันเป็นที่นิยมกันมากขึ้นในหมู่คนรักสุขภาพ
อายุของข้าว เรา จำเป็นที่จะต้องรู้ว่ากลุ่มลูกค้าแบบไหนเหมาะกับข้าวลักษณะไหน ข้าวที่เพิ่งออกและผ่านการเก็บเกี่ยวมาซึ่งเรียกว่าข้าวใหม่ จะมีสีขาวสวย หุงแล้วนิ่ม เหนียว กลิ่นหอม ซึ่งข้าวยิ่งเก่าตามอายุ คุณลักษณะพวกนี้จะค่อยๆหายไป ข้าวชนิดนี้จะเหมาะกับ ร้านข้าวต้ม คนที่ชอบรับประทานข้าวนิ่มๆ มียาง หุงข้าวหม้อเล็ก ส่วนข้าวเก่านั้น จะมีความเคี่ยว ขึ้นหม้อ ไม่แฉะ หุงแล้วได้ปริมาณ เหมาะกับร้านขายข้าวแกง ข้าวมันไก่ ข้าวขาหมู ร้านอาหารที่หุงข้าวหม้อใหญ่ และผู้ที่ชอบข้าวเป็นเม็ดๆ
เวลาในการเก็บเกี่ยวข้าว ในที่นี้เพื่อให้ง่ายต่อความเข้าใจจะขอแบ่งเป็นข้าวออกเป็นข้าวนาปี และ ข้าวนาปรังนาปีหรือข้าวนาน้ำฝน
คือ ข้าวที่ปลูกในฤดูการทำนาปกติ เริ่มตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงตุลาคมและเก็บเกี่ยวเสร็จสิ้นล่าสุดไม่เกินเดือนกุมภาพันธ์
ข้าวนาปรัง คือ ข้าวที่ปลูกนอกฤดูการทำนาปกติ เริ่มตั้งแต่เดือนมกราคม ในบางท้องที่จะเก็บเกี่ยวอย่างช้าที่สุดไม่เกินเดือนเมษายน นิยมปลูกในท้องที่ที่มีการชลประทานดี เช่น ในภาคกลาง
